Μουσείο, Αρχαιολογικό Τεγέας

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας χτίστηκε στις αρχές του 20ού αι. στο χωριό Αλέα. Η συλλογή του περιλαμβάνει ευρήματα από τα νεολιθικά έως και τα βυζαντινά χρόνια. Τα πρωιμότερα ευρήματα που εκτίθενται στο μουσείο προέρχονται από τις περιοχές Αγιωργίτικα και Ασέα της επαρχίας Μαντίνειας. Στα Αγιωργίτικα έχει ανασκαφεί μια εγκατάσταση επεξεργασίας μεταλλευμάτων από την εποχή του χαλκού, που ήταν σε χρήση έως το 1700 π.Χ. Στην Ασέα, κάτω από την ελληνιστική πόλη, έχουν βρεθεί λείψανα κατοίκησης που παραπέμπουν στη νεολιθική εποχή και στην πρώιμη εποχή του χαλκού. Η πιο εντυπωσιακή αίθουσα του μουσείου είναι αναμφίβολα αυτή που στεγάζει τα αρχιτεκτονικά μέλη και το γλυπτό διάκοσμο του ναού της Αθηνάς Αλέας, που ανασκάφηκε στο χωριό Αλέα, λίγα μέτρα από το μουσείο. Ο ναός χτίστηκε τον 4ο αι. π.Χ. Εξωτερικά περιβαλλόταν από 36 δωρικούς κίονες, ενώ ο σηκός διακοσμούνταν με κορινθιακούς ημικίονες. Είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ναός της Πελοποννήσου μετά το ναό του Δία στην Ολυμπία. Σύμφωνα με μαρτυρία του Παυσανία, ο γλυπτός διάκοσμος του ναού είναι έργο του γλύπτη Σκόπα, ενός από τους πιο σημαντικούς γλύπτες της αρχαιότητας. Ο Σκόπας είχε φιλοτεχνήσει μερικά από τα πιο σημαντικά έργα της αρχαιότητας και είχε εργαστεί για τα γλυπτά του Μαυσωλείου της Αλικαρνασσού, ενός από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Οι μορφές του Σκόπα διακρίνονται για το πάθος και την έντονη κίνηση. Χαρακτηριστικό είναι το βλέμμα τους, σε βαθιές κόγχες, στραμμένο προς τα πάνω, σε μια νοσταλγική έκφραση. Ένα από τα δείγματα της καλλιτεχνικής ευφυΐας του Σκόπα είναι και ο τρόπος που σμιλεύει τις βαθιές πτυχώσεις στα ενδύματα, εκμεταλλευόμενος τη φωτοσκίαση, για να δώσει ακόμη μεγαλύτερη ένταση στις γλυπτικές συνθέσεις. Το δυτικό αέτωμα του ναού απεικόνιζε τη μάχη του Τήλεφου, γιου του Ηρακλή και της Αύγης, εναντίον του Αχιλλέα και των Ελλήνων που εισέβαλαν στη Μυσία της Μικράς Ασίας. Στη Μυσία είχε καταφύγει ο Τήλεφος, μαζί με τη μητέρα του Αύγη, αποδιωγμένος από τον παππού του Αλέο, βασιλιά της Τεγέας. Στο ανατολικό αέτωμα παριστανόταν το κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου. Σύμφωνα με το μύθο, τον κάπρο είχε στείλει η θεά Άρτεμη για να εκδικηθεί το βασιλιά της Καλυδώνας (σημερινή Αιτωλία), ο οποίος δεν την τίμησε όπως τους άλλους θεούς. Ο βασιλιάς Σχοινέας οργάνωσε αγώνα για την εξόντωση του κάπρου, στον οποίο κέρδισε μια γυναίκα, η Αταλάντη. Πιθανός τόπος καταγωγής της Αταλάντης ήταν η Τεγέα, γι’ αυτό και επιλέχθηκε το θέμα αυτό για να κοσμήσει το αέτωμα του ναού. Από το γλυπτό διάκοσμο του ναού της Αθηνάς Αλέας, τα έργα που διασώζουν ακόμη και σήμερα με τον καλύτερο τρόπο τα χαρακτηριστικά της τέχνης του Σκόπα είναι οι δύο κεφαλές που θα δείτε εδώ. Η κεφαλή του νεαρού άντρα που καλύπτεται με λεοντή πιθανόν απεικονίζει τον Τήλεφο, ενώ η κεφαλή του γενειοφόρου άντρα με τη λεοντή αποδίδεται στον Ηρακλή. Οι μελετητές πιστεύουν ότι τα δύο γλυπτά προέρχονται από το δυτικό αέτωμα του ναού. Και τα δύο είναι σμιλεμένα σε πεντελικό μάρμαρο. Παρατηρήστε την έντονη συστροφή στο λαιμό του Τήλεφου και τα βαθιά, εκφραστικά μάτια, σε αντίθεση με το πλατύ μέτωπο. Οι μορφές αυτές, παρ’ όλο που έχουν σωθεί αποσπασματικά, αναδεικνύουν το έντονο πάθος, που οδήγησε τους μελετητές να αποδώσουν τα έργα στον ίδιο τον Σκόπα ή στο εργαστήριό του. Δείτε, ακόμη, τους δύο ακέφαλους γυναικείους κορμούς, που πιθανόν ανήκαν στις Νίκες που κοσμούσαν τα ακρωτήρια του ναού. Φορούν κοντούς χιτώνες, που αφήνουν το ένα στήθος ακάλυπτο και κολλούν πάνω στα σώματα, δίνοντας την αίσθηση ότι φυσά δυνατός άνεμος. Το πλάσιμο του σφιχτού νεανικού κορμιού και η συστροφή του κορμού είναι χαρακτηριστικά της τεχνοτροπίας του Σκόπα. Εντυπωσιακό γλυπτό διάκοσμο φέρουν και τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού που εκτίθενται στην ίδια αίθουσα του μουσείου. Η υδρορρόη, ένα τμήμα της οποίας θα δείτε εδώ, διακοσμείται με κεφάλια λιονταριών και πλούσιο φυτικό διάκοσμο. Προσέξτε ακόμη ένα τμήμα του θριγκού από το εσωτερικό του ναού, που στο κάτω μέρος του φέρει ανάγλυφη διακόσμηση με φύλλα άκανθας σε διάταξη σπείρας. Τα υπόλοιπα γλυπτά από πεντελικό μάρμαρο σώζονται πολύ αποσπασματικά, προδίδουν όμως την εντυπωσιακή αρχική επεξεργασία τους. Ανάμεσά τους θα προσέξετε ένα κεφάλι λιονταριού, ένα κεφάλι σκύλου, τμήματα αντρικών και γυναικείων κορμών. Τα γλυπτά αυτά χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 4ου αι. π.Χ. Από τα αναθήματα των πιστών στο ιερό της Αλέας Αθηνάς θα δείτε χάλκινους ίππους, ελάφια, σφραγίδες, πόρπες και περόνες. Από τα υπόλοιπα εκθέματα του μουσείου αξίζει να προσέξετε τους δύο μαρμάρινους θρόνους με ανάγλυφη διακόσμηση που βρέθηκαν στο αρχαίο θέατρο της Επισκοπής Τεγέας, βόρεια του χωριού Αλέα. Τα πόδια των θρόνων καταλήγουν σε πόδια λιονταριού, ενώ οι εξωτερικές όψεις και το επάνω μέρος τους φέρουν ανάγλυφη διακόσμηση. Οι θρόνοι αυτοί προορίζονταν για δημόσια πρόσωπα και χρονολογούνται από τον 4ο αι. π.Χ., εποχή κατά την οποία ξεκίνησε και η ανέγερση του θεάτρου. Επίσης, εκτίθενται σημαντικά γλυπτά από διάφορες περιοχές της Τεγέας. Την προσοχή σας αξίζουν δύο ανάγλυφες πλάκες με παραστάσεις λιονταριών, που χρονολογούνται από τον 4ο αι. π.Χ. Η πιο καλοδιατηρημένη παρουσιάζει το λιοντάρι έτοιμο να επιτεθεί, με το σώμα τεντωμένο και τη μακριά ουρά κουλουριασμένη ανάμεσα στα πίσω πόδια του. Στην άλλη πλάκα, από την οποία σώζεται μόνο το πρόσθιο τμήμα, αξίζει να προσέξετε τη λεπτομέρεια στην απόδοση της χαίτης, των μπροστινών ποδιών και των πλευρών του ζώου. Από τα εκθέματα της τρίτης αίθουσας ξεχωρίζει ένα αναθηματικό ανάγλυφο από τα λεγόμενα «τεγεατικά νεκρόδειπνα». Παριστάνει τον ήρωα, ξαπλωμένο σε κλίνη, να γεύεται τους καρπούς που είναι απλωμένοι μπροστά του σε ένα τραπέζι. Στο αριστερό χέρι κρατάει ένα ρυτό, ενώ κοντά στα πόδια του αναρριχάται ένα φίδι. Βρέθηκε σε νεκροταφείο κοντά στην Επισκοπή και χρονολογείται από τον 3ο αι. π.Χ. Νεότερο χρονολογικά είναι το αναθηματικό ανάγλυφο που παρουσιάζει τον Πάνα, η λατρεία του οποίου ήταν διαδεδομένη στην Αρκαδία. Παρά την άσχημη κατάστασή του, διακρίνεται ο θεός στη μέση ενός δάσους, όπως φαίνεται από τους κορμούς των δέντρων, να κρατάει μουσικό όργανο ενώ συνοδεύεται από τράγο. Σημαντικό είναι και το αναθηματικό ανάγλυφο που απεικονίζει δύο πολεμιστές να στέκονται αντίκρυ ο ένας από τον άλλο, μπροστά από τα άλογά τους. Πιθανόν πρόκειται για παράσταση των Διόσκουρων, του 2ου αι. π.Χ. Στην αυλή του μουσείου, τέλος, θα δείτε επιτύμβιες στήλες και γλυπτά των ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων. Κεφαλή του Τήλεφου, από το δυτικό αέτωμα του ναού της Αλέας Αθηνάς (Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας). Κορμός Νίκης, ακρωτήριο του ναού της Αλέας Αθηνάς (Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας). Εξωτερική άποψη του Αρχαιολογικού Μουσείου Τεγέας, στον οικισμό Αλέα της Αρκαδίας. Ανάγλυφη πλάκα με παράσταση λιονταριού, του 4ου αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας). Ανάγλυφο από τα λεγόμενα «τεγεατικά νεκρόδειπνα» (Αρχαιολογικό Μουσείο Τεγέας).